Powstanie miasta

Stara osada prawa miejskie uzyskała w 1233 Stare Miasto, a w 1264 Nowe Miasto. W XIV w. emporium handlowe należące do Hanzy, która była głównym ośrodkiem oporu Związku Pruskiego w walce przeciwko Krzyżakom w wojnie 13-letniej. W 1466 r. Toruń powrócił do Polski. W okresie reformacji był ostają ruchu protestanckiego. W XVIII w. Nastąpił stopniowy upadek miasta. W wyniku II zaboru przeszedł do Prus. W latach 1807-12 należał do Księstwa Warszawskiego, a w okresie 1920-39 pełnił funkcję stolicy województwa pomorskiego.

Podczas II Wojny światowej w roku 1939 4 i 6 Września nad Toruniem odbyły się walki powietrzne staczane przez polskie myśliwce z samolotami niemieckimi. Kolejne lata minęły pod znakiem terroru hitlerowskiego. Stworzono obóz przesiedleńczy dla ludności rolniczej z sąsiednich powiatów tzw. szmalcówkę, w którym hitlerowcy zamordowali 1200 osób w tym 397 dzieci. W końcu stycznia 1945 roku miasto zostało zamienione przez Niemców w twierdzę, gdzie toczono ciężkie walki. Wyzwolone 1 lutego 1945.

Po wojnie powołano uniwersytet, rozbudowywano przemysł, przeprowadzono renowację oraz konserwację zabytków, wybudowano nowe osiedla mieszkaniowe.

Zakon Krzyżacki

Zakon Krzyżacki – Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. W roku 1198 bractwo to przekształciło się w zakon rycerski, którego głównym zadaniem miała być opieka nad niemieckimi pielgrzymami i chorymi oraz walka z niewiernymi. Bracia zakonni rekrutowali się przede wszystkim z rycerzy niemieckich, nosili białe płaszcze naznaczone czarnym krzyżem i dlatego w Polsce nazwano ich Krzyżakami. Na czele zakonu stał wielki mistrz oraz kapitała. W roku 1211 król węgierski Andrzej II sprowadził Krzyżaków na Węgry do obrony granic przed Połowcami. Gdy jednak zorientował się, że dążą oni do utworzenia własnego niezależnego państwa – wydalił ich z granic królestwa. W roku 1226 książę Konrad Mazowiecki nieopatrznie sprowadził Krzyżaków do Polski, aby za cenę nadania w lenno części ziemi chełmińskiej dopomogli mu w podboju i chrystianizacji pogańskich Prusów, zamieszkujących ziemie nadbałtyckie między dolną Wisłą i dolnym Niemnem, a często nękających zbrojnymi napadami ziemie księcia Konrada. Krzyżacy chętnie przybyli i wycisnęli na tej ziemi krwawe piętno. Mając pełne poparcie cesarzy niemieckich i papieży, działali przy pomocy miecza, a także knowań i zdrad. fałszersnv i podstępów.

Już od razu w roku 1226 Krzyżacy uzyskali przywilej od cesarza niemieckiego Fryderyka II nadający im ziemie pruskie – na mocy rzekomo przysługujących cesarzowi uprawnień zwierzchnika całego świata – i zezwalający na założenie państwa zakonnego, pozostającego tylko pod luźną protekcją cesarską. Około roku 1234 Krzyżacy sfałszowali przywilej księcia Konrada Mazowieckiego: książę rzekomo zrzekał się w nim przyszłych zdobyczy w Prusach, wyrażając zgodę na utworzenie samodzielnego państwa krzyżackiego. Prawnie zostało ono podporządkowane tylko odległemu papiestwu (patrimonium sancti Petri). a w rzeczywistości stało się niezależnym tworem politycznym, nie uznającym także praw władców; polskich, następców Konrada Mazowieckiego, nawet w odniesieniu do nadanej tytułem uposażenia ziemi chełmińskiej. Podbiwszy Prusy i stworzywszy zręby swego państwa. Zakon sięgnął po dalsze ziemie pomorskie, zdobywając przemocą w latach 1308-1309 Pomorze Gdańskie, i podjął ekspansję w kierunku Litwy i Żmudzi pod hasłem ich chrystianizacji. Podbite ziemie nigdy jednak nie podporządkowały się całkowicie Zakonowi. Wybuchały powstania i bunty przeciwko żelaznym rządom i samowoli Krzyżaków.

Krzyżacy chcieli zrobić z Torunia twierdzę przeciwko Królestwu Polskiemu. Ale przecież miasto nie nioglo prawidłowo rozwijać się bez polskiego zaplecza. Bramy od strony południowej – Mostowa, Łazienna, Żeglarska, Klasztorna – otwierały mu drogę do Wisły, a przez rzekę -do ziem polskich i całego świata. I choć Krzyżacy nie żałowali starań, by wykorzystywać Toruń w swej polityce ekspansji przeciwko Polsce -Toruń trwał jednak w stałej opozycji wobec swego zakonnego feudała, opowiadał się przy polskim królestwie.

Wojna polsko-krzyżacka

Powstanie Związku Pruskiego, opór wielkiego mistrza von Ehrlich-hausena w Malborku i pomoc zbrojna udzielona mu przez cesarskie Niemcy wywołały długotrwałą wojnę polsko-krzyżacką. Trwała ona 13 lat i choć toczyła się ze zmiennym szczęściem, zapisała się wieloma cennymi zwycięstwami polskiego oręźa, jak na przykład w bitwie pod wsią Swiecino koło Jeziora Żarnowieckiego we wrześniu 1462 roku, kiedy to wojska polskie pod wodzą Piotra Dunina z Prawkowic, burgrabiego krakowskiego i podkomorzego sandomierskiego, rozgromiły najlepiej wyćwiczone i uzbrojone oddziały krzyźackie, co stało się punktem zwrotnym w tej wojnie.

Albo bitwa na Zalewie Wiślanym we wrześniu 1463 roku, w której połączona flotylla Gdańska i Elbląga złoźona z 25 okrętów pokonała flotę krzyźacką w sile 44 okrętów. Zwycięstwo to przyczyniło się do zdobycia przez Piotra Duniua Gniewa – zamku nad Wisłą kontrolującego źeglugę na rzece. Czy teź wreszcie zdobycie przez wojska polskie we wrześniu 1466 roku Chojnic – ostatniej twierdzy krzyźackiej na Pomorzu. Zwycięska dla Polski wojna zakończyła się podpisaniem 19 października 1466 roku II Pokoju Toruńskiego (I Pokój Toruński zawarty został między Zakonem i Polską w roku 1411 po bitwie grunwaldzkiej).

Wolny Toruń

Od początku istnienia Związku Pruskiego niepoślednią w nim rolę odgrywał Toruń. To tu, w tym mieście, gdy w roku 1420 płonął zamek krzyżacki – mieszczanie nawet palcem nie ruszyli, by ratować zakonną twierdzę. I choć pożar mógł zagrażać także ich dobytkowi, patrzyli obojętnie. Choć nie tak całkiem obojętnie – rzucali kamieniami w zakonnych rycerzy usiłujących gasić ogień.

W w tym też mieście doszło do otwartego buntu i walki przeciwko Krzyżakom. 4 lutego 1454 roku mieszczanie toruńscy wysłali przez pachołka miejskiego do wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego w Malborku, Ludwika von Ehrlichhausena, akt zrywający więzy z Zakonem. 6 lutego 1454 roku działa miejskie w Toruniu ostrzełały zamek krzyżacki, który następnie został szturmem zdobyty przez mieszczan i zburzony tak skutecznie, że nigdy już nie podniósł się z ruin.

Po tym jak poselstwo Związku Pruskiego udało się do Krakowa, do króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka z probą o przyłączenie ziem do Królestwa Polskiego nastal czas II Pokoju Toruńskiego. Krzyżacy nie chcieli wyrzec się zagrabionych, a teraz utraconych ziem. Popierał ich w tym cesarz niemiecki, roszczący sobie prawo do tych krain, i papież, który nie chciał zatwierdzić IT Pokoju Toruńskiego.Wykorzystując te stosunki, zakon krzyżacki szykował się do odwetu. Już w roku 1478 rozpoczął działania zbrojne przeciwko Polsce, zakończone jednak niepowodzeniem. Skoro orężne wyprawy nie dawały pożądanego rezultatu – Krzyżacy zaczęli dążyć do oderwania od Polski i odzyskania Prus Królewskich drogą wzmocnienia stanowiska Zakonu i sabotowania traktatu toruńskiego.